Są dwie postacie tej przepukliny: wrodzona lub nabyta. Przepuklina wrodzona jest obecna przy już narodzinach człowieka. W łonie matki pępowina jest przyłączona w pępku. Ten naturalny otwór w mięśniach występuje w miejscu, gdzie naczynia krwionośne przechodzą z matki na płód. Prawidłowo taki otwór mięśniowy zamyka się całkowicie po porodzie. Gdy nie dojdzie do tego zamknięcia - powstaje przepuklina pępkowa. U dziecka nie nie ma konieczności pilnego zabiegu naprawy tej przepukliny pępkowej. Można czekać do osiągnięcia przez dziecko wieku szkolnego, pod warunkiem systematycznej kontroli. Wówczas, gdy przepuklina nie zamknęła się samoczynnie - można rozważyć zabieg oepracyjny.

Nabyte przepukliny pępkowe rozwijają się u dorosłych w miarę starzenia się organizmy lub w następstwie urazu w okolicy pępka.

Przyczyną może być również zabieg chirurgiczny – np. po operacji laparoskopowej przez pępek. Wówczas przyczyną może być złe gojenie, brak zeszycia otworu, zbyt duży otwór, zakażenie tego miejsca. Te wszystkie zdarzenia mogą prowadzić do powstania przepukliny. Istnieje pomysł operowania w jamie brzusznej metodą laparoskopową, gdzie wszystkie narzędzia wprowadzane są przez jedno nacięcie i to właśnie przez pępek. Oczywiście rana jest wtedy dużo większa, gdyż tych narzędzi musi zmieścić się wiele. Obok ilustracja takiego wprowadzenia trokarów przez pępęk. Technika taka ma różne nazwy np. SILS (single incision laparoscopic surgery). Oczywiście w tej sytuacji ryzyko powstania pooperacyjnej przepukliny pępkowej jest duże.

 Pierwszy typowy objaw to uwypuklenie w pępku lub okolicy pępka. Inne objawy to ból brzucha zlokalizowany w pępku; może być uczucie przykrego ciśnienia. Objawy te pogarszają się przy kaszlu lub napinaniu ściany brzucha.

• Przy podejrzeniu przepukliny - warto podjąć prostą próbę zbadania swojego pępka. Przy wprowadzeniu palca do pępka – zwykle wpada on w  typowe zagłębienie. Nie jest to bolesne, na dnie zagłębienia nic się nie wyczuwa – jest pusto, palec sięga do dna pępka.
• Gdy jest przepuklina pępkowa może być sytuacja, gdy:nie ma tego zagłębienia
  1. jest coś w samym pępku – przy ucisku to „coś” można odprowadzić do wnętrza brzucha (wepchnąć z powrotem) lub próby takie są bez powodzenia – zawartość pozostaje w pępku a nawet próba odprowadzenia jest bolesna.
  2. zmiana w pępku jest tak duża, że pępek wystaje ponad poziom otaczającej tkanki.

Przy takim badaniu zawartość pępka może być bolesna.
Czasami po odprowadzeniu do jamy brzusznej zawartości worka przepuklinowego wyczuwalny jest otwór lub jego ostre brzegi na dnie pępka – jest to otwór przepuklinowy. W języku medycznym określamy to jako wrota przepuklinowe. Wielkość otworu zależy od zaawansowania przepukliny – może być kilku milimetrowy lub dużo większy.
Przepukliny pępkowa często występują u dzieci. Z czasem mogą się jednak same zamknąć i dlatego nie wymagają operacji. Inaczej jest u dorosłych; jeżeli powstał otwór przepuklinowy - nigdy nie ulegnie samoistnemu zamknięciu. Otwór przepuklinowy można zamknąć jedynie operacyjnie i tym sposobem zlikwidować przepuklinę pępkową.

Przy niewielkim rozmiarze pacjent nie zdaje sobie sprawy, że ma przepuklinę pępkową. To jest przykład takiej małej przepukliny.
Oczywiście, tak jak we wszystkich innych przepuklinach - też przy przepuklinie pępkowej może dojść do

• jej stopniowego powiększania się
• braku możliwość odprowadzenia jej do wnętrza brzucha
• uwięźnięciu we wrotach przepuklinowych
• zadzierzgnięciu (ucisku naczyń krwionośnych).

Czyli mogą wystąpić wszystkie typowe powikłania powikłania - charakterystyczne dla przepuklin. Najczęściej trzeba się jednak spodziewać stopniowego powiększania się rozmiaru przepukliny. Typowo towarzyszy to otyłości; gdy brzuch jest duży (oznacza to wysokie ciśnienie w jamie brzusznej) - przepuklina będzie z czasem równie wielka.

Przyczyną przepukliny pępkowej jest osłabienie tkanki łącznej i mięśni brzucha wokół pępka. Osłabienie te z czasem powoduje rozdarcie lub rozsunięcie tkanek - tworzy się otwór przepuklinowy.

Pod wpływem ciśnienia wewnątrzbrzusznego zostaje wypchnięta wewnętrza wysiółka jamy brzusznej – otrzewna ścienna. Tworzy ona worek przepuklinowy. Poza nią, tą samą drogą przedostaje się tłuszcz leżący pod pępkiem lub jelita. Zawartość worka przepuklinowego uwypukla się pod skórą w samym pępku lub tuż obok niego.
Wszystko, co powoduje wzrost ciśnienia w jamie brzusznej przyczyniają się do rozwoju przepukliny. Ciśnienie śródbrzuszne rozciąga obszar okolicy pępka, który naturalnie jest nieco słabszy niż pozostała ściana brzucha. Przyczyną mogą być też ćwiczenia fizyczne pod dużym obciążeniem lub tycie (znaczne przybieranie wagi), co zwiększa rozmiar otworu przepuklinowego i popycha jelita, tłuszcz lub też inne narządy poprzez  wrota do worka przepuklinowego. Tycie w obrębie brzucha jest typowe dla mężczyzn.

Wielki brzuch to nic innego jak zbiornik pod dużym ciśnieniem, który rozszczelnia wszelkie zamknięcia w tym pępek. Gdy pierścień pępkowy otworzy się - do worka przepuklinowego zostają wepchnięta narządy wewnętrzne.

 Czynniki sprzyjające rozwojowi przepukliny pępowinowej:

• Przewlekły kaszel (w trakcie kaszlu ciśnienie w jamie brzusznej rośnie dziesięciokrotnie)
• Palenie tytoniu
• Otyłość
• Napinanie powłok podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów
• Napinanie powłok podczas wypróżnień (przy przewlekłych zaparciach)
• Ciąża
• Niektóre leki osłabiające tkankę łączną, takie jak np. sterydy
• Przedwczesny poród

Chorych z małymi, bezobjawowymi przepuklinami pępkowymi nie trzeba od razu operować. Wystarczy okresowa kontrola lekarska – czyli tzw. „obserwacja”; bywa, że operacji chirurgicznej można uniknąć nawet u dorosłych. Przepuklina pępkowa jednak nigdy nie zagoi się i będzie się z każdym rokiem – niekiedy bardzo powoli – powiększać się.

Obok na rysunku - tłuszcz z jamy brzusznej wchodzący do worka przepukliny pępkowej.
Dopóki zawartość przepukliny jest odprowadzalna do wnętrza brzucha (można ją przemieścić, wsunąć z powrotem do brzucha) – to jest to praktycznie defekt kosmetyczny (choć ciągle potencjalnie groźny). Zazwyczaj zawartość przepukliny może być przesunięta do brzucha ("redukcja", odprowadzenie przepukliny). Zagrożenie powstaje wtedy, gdy przepuklina staje się nieodprowadzalna (nie można jej zlikwidować poprzez odprowadzenie zawartości do wnętrza brzucha) oraz następuje ucisk na zwartość worka przepuklinowego. Szczególnie niebezpieczny jest ucisk na ścianę jelita. Najpoważniejsze zagrożenie stanowi uwięźnięcie jelita lub innych narządów w przepuklinie.
Gdy dochodzi do ucisku na ścianę jelita lub tłuszcz w worku przepuklinowym przepuklina staje się "uwięźniętą". Uwięzienie może prowadzić do zablokowania pracy jelita. Objawy to: nudności, wymioty, bóle brzucha. Uwięzienie, poprzez ucisk na naczynia, może również odciąć dopływ krwi do jelit (zwykle zahamowany zostaje odpływ krwi żylnej).

Niedokrwienie jelita z powodu uwięźnięcia. Jest to bardzo poważne powikłanie, gdyż pozbawione przepływu krwi jelito ulega w ciągu kilku godzin obumarciu. Ściana jelita na pewnych odcinkach ulega martwicy i przedziurawieniu. W tym miejscu wydostaje się treść jelitowa (przedziurawienie w języku medycznym to perforacja). Jeśli nie ma szybkiej interwencji chirurgicznej i wycięcia części jelita, oczyszczenia jamy brzusznej – mogą wystąpić poważne powikłania, łącznie z zagrożeniem życia chorego. Jeszcze gwałtowniej przebiegają objawy, gdy ucisk od samego początku jest na naczynia krwionośne. Martwica rozwija się bardzo szybko i dotyczy długiego odcinka jelita.

Obok na zdjęciu przykład uwięźnięcia jelita i w następstwie jego niedokrwienia. Tak wygląda śródoperacyjnie niedokrwione jelito: różowe części są zdrowe, ciemne - tutaj są zmiany niedokrwienne. Postępowanie polega na ocenie, czy te części jelita przeżyją, to znaczy wrócą do normy czy już jest za późno. Gdy nie ma szans na wyzdrowienie - zmieniony odcinek jelita należy wyciąć a zdrowe końce połączyć ze sobą (wykonać zespolenie jelitowe). Niestety, przy po takim zabiegu duże jest ryzyko powikłań w gojeniu rany (rozejście rany operacyjnej, zakażenie, brak prawidłowego gojenia) oraz toksycznego działania na inne narządy.

Kolejne zdjęcia to obraz z wnętrza brzucha - wykonany w czasie laparoskopii. Dokładnie widać pętle jelitowe wchodzące do otworu przepuklinowego (wrót przepuklinowych) w ścianie brzucha (pozioma część u góry zdjęcia). Jedna z pętli jest uciśnięta i niedokrwiona. Tylko szybka interwencja - uwolnienie tej pętli z ucisku we wrotach przepuklinowych może dać szanse na wyleczenie - powrót ukrwienia. Jeżeli ściana jelita nie uległa nieodwracalnym zmianom - jelito może wrócić do stanu prawidłowego. Na ostatnim - prawym, dolnym zdjęciu widoczne miejsce, w którym ucisk ściany był największy. Na tym etapie nie sposób ocenić, czy w tym miejscu nie dojdzie do przedziurawienia jelita, ale jest to bardzo prawdopodobne.

Zdjęcia u góry pokazują przydaki, w których zabieg zostal wykonany na pewno za późno w stosunku do rozwoju choroby. Przyczyny mogły być po stronie lekarza (zbytnie odwlekanie operacji), ale też pacjenta (lekceważenie przepukliny, wiara we własne szczęście, odkładanie leczenia na później. itd). W każdym z tych przypadków, nawet w sprzyjających okolicznościach leczenie było na pewno długie, bolesne i z powikłaniami. Nna wczesnym etapie choroby można doprowadzić do szybkiego wyleczenia. Zdjęcie po lewej - stan po operacji przepukliny pępkowej - zabieg wykonany na wczesnym etapie choroby (zdjęcie tuż po operacji) oraz - na zdjęciu po prawej  - stan przed i po operacji (jeszcze na stole operacyjnym; rana zszyta szwem śródskórnym - widoczne końce szwu). A więc główny wniosek - operować od razu po powstaniu przepukliny, na jej wczesnym etapie. NIE CZEKAĆ, gdyż przepuklina nigdy nie zniknie sama, a jedynie się powiększy i może być przyczyną poważnych powikłań.